واکسن‌هایی که روی دست ماندند!
ماه جاری برای نخستین‌بار پس ازآخرین اپیدمی ابولا در قاره آفریقا، در سه کشوری که بیشترین آمار ابتلا را داشتند، به‌مدت ۴۰ روز هیچ مورد جدیدی گزارش نشده است.
به گزارش شفا آنلاین، این خبر این امید را بوجود آورد که بتوانیم رسما پایان کابوس ابولا را اعلام کنیم. ولی چند روز بعد مورد جدیدی از بیماری در سییرا لئون گزارش شد و امیدها رنگ باختند. حال باید از خود بپرسیم که با وجود ۱۱۰۰۰ قربانی و ۲۸۵۰۰ فرد آلوده، آیا امروز می‌توانیم مدعی شویم که نسبت به دو سال پیش در مبارزه با این بیماری در موقعیت بهتری قرار گرفته‌ایم و می‌توانیم از وقوع دوباره آن جلوگیری کنیم.
نیم نگاهی به نتایج فاز سوم تزریق واکسن در سال گذشته، زمینه ایجاد خوش‌بینی را در این ارتباط برای ما ایجاد می‌کند. آمار کارآمدی واکسن در جلوگیری از حمله دوباره ویروس بسیار بالا است. حال آیا باید برای جلوگیری از همه‌گیری دوباره بیماری دست به تولید انبوه واکسن بزنیم؟
متاسفانه پاسخ به این سوال آسان نیست. در واقع بیماری‌های نادر که قدرت همه‌گیری بالایی دارند، مشکلات چالش برانگیز غیرمنتظره‌ای به همراه دارند، به همین دلیل نمی‌توانیم با یک شیوع محلی بلافاصله به نحوی مقابله کنیم که تبدیل به اپیدمی نشود.
بخشی از مشکل به‌خاطر این است که ویروس راهی برای نفوذ به جمعیت شهری می‌یابد و بخش دیگر آن طبیعت پراکنده ابولاست که مانعی برای ایجاد بازار متمرکز برای ارائه واکسن ایجاد می‌کند، بنابراین تولید واکسن بطور گسترده توجیهی ندارد. وقتی که هر از چندگاهی چند مورد در نقاط پراکنده و عمدتا روستایی آفریقا مشاهده می‌شود، چه کسی متولی تامین هزینه تولید واکسن است؟
اکنون با وجود اینکه واکسنی با نتیجه مثبت برای انسان شناخته شده و چندین نوع واکسن دیگر هم نتایج آزمایشگاهی و هم تاثیر مثبت روی حیوانات داشته‌اند، باز هم چشم‌اندازی برای صدور مجوز و تولید واکسن در مقیاس تجاری موجود نیست. علاوه بر مسئله یاد شده، واقعیت این است که شرایط حصول اطمینان از اثربخشی بالینی این واکسن‌ها شرایطی است که تلاش در اجتناب از آن داریم، یعنی یک اپیدمی گسترده دیگر. در شرایط اضطرار، منطق حکم می‌کند که واکسن سریعا به مناطق درگیر فرستاده شود، ولی سازمان‌های بین‌المللی متولی سلامت هیچکدام حاضر به‌قبول عواقب خرید و پخش واکسن فاقد مجوز نیستند.
اگرچه اپیدمی ابولا سرکوب شده، روشن است که این آخرین‌بار ظهور بیماری نخواهد بود. ولی چگونه مطمئن باشیم که در صورت تولید واکسن، اتفاقی که برایrVSV-ZEBOV، ساخت شرکت Merk افتاد، دوباره تکرار نمی‌شود؟
بخاطر داشته باشیم که این آنتی‌ژن‌ها بیش از یک دهه پیش ساخته و پرداخته شدند ولی از آنجا که بازار مصرف نداشتند، بایگانی شدند. تنها دلیلی که rVSV-ZEBOV وارد فاز سوم آزمایش شد، مشارکت بخش دولتی و بنیادهای تحقیقاتی با شرکت مرک در تامین هزینه آن بود، اتفاقی که چند ماه پس از شیوع گسترده بیماری و زمانی که عملا از کنترل خارج شده بود، افتاد. حال حتی اگر شرکت‌های داروسازی حاضر شوند که وارد فرآیند پرهزینه کسب مجوز ساخت دارو شوند، تولید آن در مقیاس تجاری تا پیش از سال ۲۰۱۸ ممکن نخواهد بود و اگر پیش از آن تاریخ با اپیدمی دیگری روبرو شویم، چه باید بکنیم.
در گفتمان سلامت جهانی چنین پیشامدی وضعیت فوق‌العاده نامیده می‌شود، ولی حتی قرار گرفتن در چنان شرایطی اجازه دور زدن قانون را به ما نمی‌دهد. بدین‌ترتیب تعیین یک چارچوب قانونی برای ساخت واکسن در مواردی نظیر ابولا یا هرگونه بیماری نظیر آن که دارای خطرات ناشناخته است، ضرورت مطلق دارد.
در واقع اتخاذ چنین رویکردی تاکنون در بحبوحه اپیدمی همیشه به داد ما رسیده است. در غیاب واکسن مجاز ابولا، فاز سه آزمایش بالینی rVSV-ZEBOV جهت جلوگیری از گسترش و پخش بیشتر ویروس و کنترل آن به کار رفت. اکنون ما در حال انجام عملی به همان اندازه ابتکاری هستیم وخود را برای پیشگیری یا مواجهه با یک اپیدمی دیگرآماده می‌کنیم. شرکت Gavi، ۵ میلیون دلار آمریکا به عنوان پیش‌خرید واکسن به شرکت داروسازی Merk برای دریافت rVSV-ZEBOV، پس از کسب مجوز تولید پرداخت کرده است. در ازای آن، شرکت Merk متعهد شده که پیگیر کسب مجوز برای این واکسن باشد و دسترسی آسان را به آن تضمین کرده است.
به این معنی در صورت وقوع اپیدمی ابولا دست ما برای کنترل آن بسته نیست و مقادیری از واکسن که برای مقاصد تحقیقی مورد استفاده است، بلافاصله در اختیار نهادهای متولی سلامت قرار می‌گیرد. بنابراین ادعای آمادگی بیش از پیش گزافه نیست. ولی در عین حال نمی‌توانیم مدعی شویم که راه‌حل تمامی مشکلات‌مان را پیدا کرده‌ایم. برای مثال این واکسن در توقف گسترش بیماری موفق بوده ولی نمی‌دانیم برای حفاظت از کادر درمانی در مقابل بیماری موثر است یا خیر؟
کلام آخر اینکه روش پیش‌خرید واکسن نه فقط در مورد واکسن ابولا بلکه برای دیگر بیماری‌ها نیزروشی قابل اطمینان برای داشتن ذخیره کافی در مواقع ضرورت است.سپید
Scientific American
نوشته واکسن‌هایی که روی دست ماندند! اولین بار در خبرداغ پدیدار شد.